Mustafa Kemal Atatürk [ Cumhur Başkanlığ Bölüm 4 ]

Musul Sorunu


"Musul
Sorunu" yeni kurulan Cumhuriyetin ilk sorunlarından biridir. Bu sorun Türkiye
ile Birleşik Krallık arasındaki Musul İlinin
anlaşmazlığa varması ile oluşmuştur. Mezopotamya
seferleri sırasında, General Marshall Birleşik
Krallığın "Every effort was to be made to score as heavily as
possible on the Tigris before the whistle blew." yani "Her şey bitmeden
önce Dicle üzerine yapılabildiği kadar ağır bir darbe yapılmalıdır"
emrini dinleyerek Musul'u Mondros Ateşkes
Antlaşması'ndan üç gün sonra işgâl etti (30 Ekim 1918).^[33]
1920'de, Türkiye Cumhuriyeti'ni
birleştirmeye ve korumaya çalışan Misak-ı
Milliye, bir süre sonra Musul'un tarihi ve kültürel
Türkiye'ye
ait olduğunu açıkladı. Buna rağmen İngiltere
bu sorunda daha ileri durumdaydı ve bu alan ile olan
ilgilerini hala devam ettirmekteydiler. İngilizlere karşı çıkan Irak
ayaklanması, RAF Irak Komutanı
tarafından 1920 yazında bastırıldı. Büyük olasılıkla bir İngiliz bakış açısına göre, Mustafa Kemal kendi tarafındaki istikrarını ve
güvenini sağlarsa, tahminen Musul
Sorununu da hallederek buraya sızacaktır ve yöresel Türk halk da ona katılacaktır. Nitekim, bir asi
ve muhalif bir Müslüman ulus Hindistan
kapılarına
kadar büyüyebilirdi. 1923'de, Mustafa Kemal uluslararası bir hakem kararı ile
Musul sınırının düzeltilmesi hakkında GNA'yı iknâ etmeye çalıştı; ancak
biraz daha bekleyerek Türkiye'nin
gelişmesini sağlayacaktı. Araya yapılan sınır
düzeni kısa zaman
içerisinde iki taraf halkını da rahatsız etmeye başladı. Daha sonra Türkiye'nin
sınırlarının
bölgedeki fosil yakıt rezervlerinin
bittiği yerde başlamasına karar verildi; Ancak Mustafa Kemel Atatürk bu
sınır düzenini istemedi. ^[34]
Bunun üzerine İngiltere Dışişleri Bakanlığı, Musul
bölgesinde önemli fosil yakıt rezervlerinin olmadığını açıkladı.
23 Ocak 1923'de, Lord Curzon bölgedeki
rezervlerin varsayımdan ileri bir şey olmadığını söyledi.^[35]
Buna rağmen, Armstrong'a göre "İngiltere
enerji
istiyordu. Musul
ve Kürtler
buradaki anahtardı."^[36]